Vá­trygg­ing­ar

• Ef þú berð ábyrgð á tjóni, sem tjónþoli (þriðji aðili) hefur orðið fyrir, þá veitir ábyrgðartryggingin þín tjónþolanum rétt til að fá greiddar bætur.
• Ábyrgðartrygging greiðir líka kostnað sem gæti fallið á þig ef gerð er skaðabótakrafa á hendur þér.
• Ábyrgðatryggingum fer fjölgandi m.a. vegna þess að sífellt verður algengara að starfsábyrgðartrygging sé gerð að skilyrði fyrir útgáfu starfsleyfis ýmissa sjálfstætt starfandi sérfræðinga. 
• Byggingastjórar, lögmenn og fasteignasalar eru dæmi um starfsstéttir þar sem starfsábyrgðartrygging er lögboðin.
• Starfsábyrgðartryggingar t.d. arkitekta og verk- og tæknifræðinga eru hins vegar valfrjálsar.
• Almenn ábyrgðartrygging nær til annars konar ábyrgðar en tjóns sem verður á eða vegna ökutækja, loftfara, skipa og báta.

• Kanna vel upplýsingaskjal ábyrgðartryggingarinnar.
• Fara vel yfir skilmála ábyrgðartryggingar.
• Kanna vel hversu víðtækt bótasvið tryggingarinnar er.
• Kanna sérstaklega hvað tryggingin bætir ekki.
• Ekki hika við að óska eftir ítarlegum upplýsingum hjá vátryggingafélaginu þínu.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004.
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019.

• Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana.
• Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana.
• Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga.
• Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir tryggingafélaga eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hægt er að senda ábendingu eða fyrirspurn hér.
• Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika.

• Með skaðatryggingu er átt við vátryggingu þ.e. vernd eða bætur, gegn tjóni eða eyðileggingu á hlut, réttindum eða öðrum hagsmunum, skaðabótaábyrgð  og aðra vátryggingu sem ekki er persónutrygging.
• Skaðatryggingar eru m.a. slysa- og sjúkratryggingar, ökutækja- og farmtryggingar, sjó- og farmtryggingar, flug- og farmtryggingar og  eignatryggingar.
• Öllum aðilum sem selja skaðatryggingar er skylt að veita upplýsingar um trygginguna sem boðin er til sölu á sérstöku, stöðluðu upplýsingaskjali vegna skaðatrygginga.

• Persónutryggingar eru bundnar við líf og heilbrigði ákveðins einstaklings, þ.e. líf, slysa- og sjúkratryggingar.
• Öllum aðilum sem selja persónutryggingar er skylt að veita upplýsingar um trygginguna sem boðin til sölu á sérstöku, stöðluðu upplýsingaskjali vegna persónutrygginga.

• Líftrygging veitir fjárhagslega vernd fyrir aðstandendur þeirra sem hafa tekið slíka tryggingu. Til dæmis ef viðkomandi hefur aðra á sínu framfæri og reiða sig á tekjur einstaklingsins til framfærslu.
• Ef þú ert með líftryggingu og fellur frá vegna slyss eða sjúkdóms fær fjölskyldan þín eða einstaklingur sem þú hefur valið sem rétthafa tryggingarinnar greiddar bætur.
• Maki fær greiddar dánarbætur í þeim tilfellum sem einstaklingar eru giftir.
• Hægt er að tilgreina annan rétthafa að líftryggingu en maka.
• Í þeim tilfellum sem einstaklingar eru ekki giftir er hægt að tilgreina sambúðarmaka sem rétthafa líftryggingar.

• Bætur vegna líftryggingar eru greiddar til lögerfingja eða þess sem tilgreindur er í vátryggingaskírteini, einstaklingurinn sem tryggir sig ákveður hver rétthafi líftryggingar er.
• Bætur vegna líftryggingar eru greiddar í einni greiðslu samkvæmt umsaminni tryggingafjárhæð. Ekki er greiddur skattur af líftryggingabótum og er bótafjárhæðin verðtryggð yfir samningstímann.
• Gott er að miða bótafjárhæð líftryggingar við tekjur, skuldir, fjölskylduhagi og stærð fjölskyldu. 
• Mikilvægt er að endurskoða fjárhæð líftryggingabóta ef aðstæður breytast t.d. þegar fjölskyldan stækkar eða minnkar, tekjur minnka eða skuldsetning eykst.
• Almennt geta einstaklingar á aldrinum 18 – 64 ára sótt um líftryggingu, en þó eru efri aldursmörk breytileg eftir tryggingafélögum.
• Almennt gildir líftrygging til 75 ára aldurs, gildistími tryggingar er tiltekinn í vátryggingarskírteini.
• Tryggja að samningur um líftryggingu sé skriflegur.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004.
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019.

• Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana.
• Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana.
• Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga.
• Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir tryggingafélaga eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hér er hægt að senda ábendingu eða fyrirspurn.
• Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika.

• Vátryggingatengdar fjárfestingarafurðir eru afurðir sem innihalda annars vegar vátryggingu og hins vegar fjárfestingar sem ætlaðar eru til að mynda sparnað.
• Það getur verið erfitt að meta virði og áhættu sem felst í vátryggingatengdum fjárfestingarafurðum, þar sem virði þeirra er háð undirliggjandi eignum og markaðsaðstæðum. Því getur virði slíkra fjárfestingarafurða sveiflast mikið.
• Söfnunar- og sparnaðarlíftryggingar eru dæmi um vátryggingatengdar fjárfestingarafurðir.
• Öllum aðilum sem veita ráðgjöf um eða selja vátryggingatengdar fjárfestingarafurðir til almennra fjárfesta er skylt að gera lykilupplýsingaskjal um afurðina. 
• Lykilupplýsingaskjali er ætlað að veita almennum fjárfestum nægilega ítarlegar upplýsingar svo þeir geti tekið upplýsta fjárfestingarákvörðun.
• Lykilupplýsingaskjal vátryggingatengdrar fjárfestingarafurðar á að vera aðgengilegt áður en samningur er gerður um hana. 
• Lykilupplýsingaskjal á að veita upplýsingar svo mögulegt sé að skilja og bera saman helstu eiginleika og áhættur tryggingarinnar við aðrar vátryggingatengdar fjárfestingarafurðir.

• Lesa vel skilmála áður en samningur er gerður, annars vegar vegna líftryggingarhluta og hins vegar sparnaðarhluta tryggingarinnar.
• Kanna vel, áður en samningur er gerður, mismunandi söfnunarleiðir, áhættustig, mögulegan ávinning, kostnað og gjöld, uppsagnartíma og þann lágmarkstíma sem mælt er með að eiga afurðina. 
• Kanna vel kostnað og gjöld sem greidd eru vegna söfnunarlíftrygginga.
• Tryggja að samningur sé skriflegur.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004.
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019.
• Lög um lykilupplýsingaskjöl vegna tiltekinna fjárfestingarafurða fyrir almenna fjárfesta nr. 55/2021.

• Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana.
• Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana.
• Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga.
• Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir tryggingafélaga eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hér er hægt að senda ábendingu eða fyrirspurn.
• Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika.

• Sjúkdómatrygging greiðir vátryggingataka bætur vegna sjúkdóma sem falla undir trygginguna og taldir eru upp í upplýsingaskjali og skilmálum hennar.

• Kanna vel skilmála tryggingarinnar áður en samningur er gerður um hana, m.a. til að ganga úr skugga um að tryggingin henti. Í flestum tilvikum gildir tryggingin einungis fyrir þá sjúkdóma sem tilgreindir eru í skilmálum hennar. 
• Tryggingataki ákveður fjárhæð sjúkdómatryggingarinnar við töku hennar. Bætur sjúkdómatrygginga eru almennt greiddar út í einu lagi og ekki er greiddur skattur af þeim.
• Gott er að miða fjárhæð sjúkdómatryggingar við tekjur, skuldir, fjölskylduhagi og -stærð.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004.
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019.

• Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana.
• Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana.
• Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga.
• Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir tryggingafélaga eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hér er hægt að senda ábendingu eða fyrirspurn.
• Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika.

• Heimilis- og fjölskyldutryggingum er ætlað að vernda einstaklinga og fjölskyldur fyrir tjóni á innbúi eða slysum á fólki.
• Fjölbreytt úrval af heimilis- og fjölskyldutryggingum er í boði sem fela í sér mismunandi tryggingavernd. Mikilvægt er að velja tryggingu sem hentar hverjum og einum. 
• Algengt er að heimilis- og fjölskyldutrygging innihaldi innbústryggingu, innbúskaskó, ábyrgðartryggingu, slysatryggingu í frítíma, greiðslukortatryggingu,  réttaraðstoðartryggingu og ferðatryggingu.

• Kanna vel skilmála tryggingarinnar áður en samningur er gerður.
• Kanna vel hvaða tjón tryggingin bætir og hvaða tjón hún bætir ekki.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004.
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019.

• Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana.
• Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana.
• Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga.
• Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir tryggingafélaga eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hér er hægt að senda ábendingu eða fyrirspurn.
• Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika.

Lífeyristryggingarsamningur er vátrygging þar sem vátryggingafélag greiðir fjárhæð fyrir tiltekið tímabil, ýmist til æviloka eða þar til einstaklingur nær ákveðnum aldri. Heimilt er að nota þann hluta lífeyrissparnaðar einstaklinga sem telst til viðbótartryggingaverndar, séreignar og tilgreindrar séreignar til greiðslu iðgjalds tryggingarinnar. Neðangreind umfjöllun tekur til lífeyristryggingarsamninga þegar lífeyrissparnaður er nýttur til greiðslu iðgjaldsins.  

Samningur um viðbótarlífeyrissparnað, séreign eða tilgreinda séreign sem gerður er við lífeyrissjóð eða lánastofnun byggist á sjóðasöfnun. Í því felst að iðgjald sjóðfélagans rennur til þeirrar leiðar sem sjóðfélagi ákveður og sér lífeyrissjóðurinn eða lánastofnunin um að fjárfesta iðgjaldinu í samræmi við fjárfestingastefnu leiðarinnar.  

Sjóðfélaginn ber alla fjárfestingaráhættu, en jafnframt alla hagnaðarvon. Lífeyrissjóðurinn eða lánastofnunin lofar engu um hver greiðsla til sjóðfélagans verður í framtíðinni, slíkt ræðst af ávöxtun fjárfestinga. 

Þessu er öðruvísi farið með lífeyristryggingar, þar sem vátryggingafélagið lofar greiðslu ákveðinnar upphæðar í framtíðinni gegn greiðslu iðgjalds í ákveðinn árafjölda, gjarnan í 30-40 ár. Áhætta sjóðfélagans felst meðal annars í því að vátryggingafélagið geti ekki staðið við loforð sitt um greiðslu upphæðarinnar. Í vissum tilvikum á vátryggingartaki rétt á hlutdeild í hagnaði vátryggingafélagsins af fjárfestingum, en um hlutdeildina gilda flóknar reglur sem eru breytilegar eftir samningum. Þá eru einnig til samningar þar sem hluta iðgjaldsins er varið til fjárfestinga í sjóði sem rekinn er af tryggingafélaginu og hefur gengi sjóðsins áhrif á virði tryggingarinnar. 

Kostnaður vegna lífeyristryggingarsamninga fellur að mestu til í byrjun samningstímans (e. front-loaded cost). Þetta þýðir að á fyrstu árum samningstímans rennur stór hluti iðgjaldsins í kostnað. Eftir það greiðir vátryggingartaki árlegan umsýslukostnað. Samningar sem gerðir eru við lífeyrissjóði og lánastofnanir gera allir ráð fyrir því að kostnaður falli til árlega og sé dreginn af viðkomandi leið. Sjá má yfirlit yfir kostnaðarhlutfall séreignardeilda í Samantekt Seðlabankans á ársreikningum lífeyrissjóða, en sem dæmi nam hlutfall fjárfestingargjalda af heildareignum allra séreignaleiða 0,37% árið 2024 og skrifstofu- og stjórnunarkostnaður sem hlutfall af meðalstöðu eigna nam 0,2%.

• Lög um vátryggingasamninga nr. 30/2004
• Lög um dreifingu vátrygginga nr. 62/2019
• Lög um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða nr. 129/1997
• Lög um lykilupplýsingaskjöl vegna tiltekinna fjárfestingarafurða fyrir almenna fjárfesta nr. 55/2021

Dreifingaraðilar og einstakir vátryggingasölumenn skulu hafa næga þekkingu á afurðum sem dreift er og geta svarað öllum spurningum sem viðskiptavinur getur haft um tiltekin samning. Vátryggingasölumenn sem selja lífeyristryggingarsamninga þurfa þar af leiðandi einnig að hafa góða þekkingu á lífeyrismálum á Íslandi til að geta veitt nauðsynlegar upplýsingar til viðskiptavina. 

Spurningar geta varðað atriði í samningi eða fylgigögnum við hann, svo sem um hvaða áhætta hvílir á viðskiptavininum, hvaða gjöld leiða af samningnum, hvernig réttindaávinnslu er háttað og hvaða áhrif það hefur að slíta samningnum á líftíma hans.  

Upplýsingagjöf um lífeyristryggingarsaminga þarf að taka til atriða sem geta haft áhrif á lífeyrisréttindi viðskiptavinar. Það er mikilvægt að viðskiptavinir hafi tækifæri til að spyrja spurninga til að tryggja skilning um þau áhrif.  

Samningar um lífeyristryggingar eru jafnan flóknir og geta varðað miklu um fjárhagslega hagsmuni fólks. Til að geta áttað sig vel á upplýsingum um þessa samninga ættu viðskiptavinir að taka sér nægan tíma til umhugsunar og jafnvel óska eftir að fá skrifleg svör við spurningum sem vakna til að geta farið yfir þau í ró og næði.  

Í II. kafla laga nr. 30/2004 er fjallað um upplýsingaskyldu sem sölumenn þurfa að lágmarki að veita áður en samningur er gerður. Fjármálaeftirlitið hvetur neytendur til að lesa hvaða kröfur eru gerðar til upplýsingagjafar. Til dæmis eru kröfur gerðar um upplýsingar um: 

• Hvort ráðgjöf er veitt 
• Hvernig endurgjaldi er háttað fyrir gerð samninga
• Hvernig hægt er að leggja fram kvörtun um störf vátryggingamiðlara, þ.m.t. sölumenn 
• Hagsmunaárekstra
• Tengsl við vátryggingafélög  

Í tilvikum lífeyristrygginga eiga viðskiptavinir einnig að fá svokallað lykilupplýsingaskjal í hendurnar áður en þeir skrifa undir samning. Skjalið, sem á að vera á íslensku og að hámarki þrjár blaðsíður, veitir neytendum helstu og mikilvægustu upplýsingarnar um eiginleika hverrar afurðar eins og heitið ber með sér. Dæmi um lykilupplýsingar eru upplýsingar um áhættu og kostnað.  

Að mati fjármálaeftirlitsins er dæmi um góða framkvæmd að sölumenn fari yfir lykilupplýsingaskjölin munnlega með viðskiptavinum áður en samningur er gerður og svari spurningum sem geta vaknað. Það gefur viðskiptavinum betra tækifæri á því að skilja lykilþætti fjárfestingar sinnar. 

Þarfagreiningu er ætlað að skilgreina hverjar kröfur og þarfir viðskiptavinar eru, þ.e. hvort afurð henti út frá aðstæðum hvers og eins t.a.m. aldri, tekjum og starfsgrein. Þetta er gert til þess að athuga hvort að afurð sem viðskiptavinur hefur hug á að kaupa henti honum. Þarfagreining á því bæði að taka mið af flækjustigi afurðar og viðskiptavininum.   

Veita skal upplýsingar um þarfagreiningu á pappír eða öðrum varanlegum miðli. 

Þarfagreining er ófrávíkjanleg krafa samkvæmt lögum og hana þarf að gera áður en samningur er gerður.  

Að mati fjármálaeftirlitsins er dæmi um góða framkvæmd að í kjölfar þarfagreiningar sé niðurstaða hennar útskýrð vel og vandlega fyrir viðskiptavini og öllum spurningum viðskiptavinar svarað. Með því móti getur viðskiptavinur áttað sig betur á þörfum sínum og getu til fjárskuldbindinga. 

Það á að liggja ljóst fyrir hvort viðskiptavinur fái ráðgjöf eða ekki um tiltekna afurð, til að viðskiptavinur geti áttað sig á hvaða þjónusta er veitt og hvaða skyldur eiga við.  

Ráðgjöf byggir á þarfagreiningu viðskiptavinar en gengur lengra. Í ráðgjöf felst að veita viðskiptavini persónulega ráðleggingu um tiltekna vátryggingu og útskýra hvers vegna hún samræmist best þörfum hans. 

Ráðgjöf ætti því ávallt að vera í samræmi við niðurstöður þarfagreiningar, enda ber dreifingaraðila og sölumönnum að hafa hagsmuni viðskiptavinar að leiðarljósi.  

Veita skal upplýsingar um ráðgjöf á pappír eða öðrum varanlegum miðli. 

Þarfagreining felur í sér hlutlausa upplýsingagjöf um mögulega valkosti af hálfu dreifingaraðila, í samræmi við þarfir viðskiptavinar. Ráðgjöf er veitt út frá tiltekinni afurð og felur í sér persónulega ráðleggingu sem felur í sér útskýringu á því hvers vegna hún telst samræmast best þörfum viðskiptavinar. 

Viðskiptavinir eiga að fá upplýsingar um hvaða endurgjald vátryggingamiðlari þiggur og hvaða form er á því. Í því felst upplýsingagjöf um hvort hann starfi: 

1. gegn gjaldi sem viðskiptavinur greiðir, 
2. gegn því að fá umboðslaun af einhverju tagi, þ.e. að endurgjaldið sé innifalið í iðgjaldinu, 
3. gegn annars konar endurgjaldi, þar á meðal hvers konar efnahagslegum ávinningi vegna vátryggingarsamningsins eða 
4. gegn samsettu endurgjaldi skv. a-, b- eða c-lið. 

Fjármálaeftirlitið bendir á að skýrt skal koma fram hvort viðskiptavinur eða vátryggingafélag greiði endurgjaldið. Í þessu samhengi vill fjármálaeftirlitið árétta að sú þóknun sem vátryggingamiðlari fær greidda fyrir sölu samnings, á alltaf uppruna sinn hjá viðskiptavini, þ.e. óháð því hvort að viðskiptavinur greiði hana beint til vátryggingamiðlara eða til vátryggingafélags í gegnum greiðslu iðgjalda, sem greiðir svo vátryggingamiðlara í kjölfarið.  

Það er dæmi um góða framkvæmd að neytendur fái skriflegar upplýsingar í formi krónutölu um endurgjald sem vátryggingamiðlarar, sem og einstakir sölumenn, fá fyrir sölu lífeyrisafurðar til viðkomandi neytanda. Ef ekki liggja fyrir upplýsingar um þetta að frumkvæði sölumanns ættu viðskiptavinir að íhuga að biðja um upplýsingarnar.  

Ef vátryggingartakar vilja segja samningum upp er ráðlegt að senda uppsögnina skriflega. Vátryggingartakar eru hvattir til þess að kynna sér vel réttindi sín í kjölfar uppsagnar, þ.e. hver ávinnsla þeirra hefur verið frá gildistöku samningsins. 

Í þessu samhengi nefnir fjármálaeftirlitið að lífeyristryggingarsamningar eru oft byggðir upp með þeim hætti að kostnaður  vegna þeirra fellur að miklu leyti til í byrjun samningstímans sem þýðir að á fyrstu árum samningstímans rennur stór hluti greidds iðgjalds í kostnað. Sé lífeyristryggingarsamningi sagt upp og fjárfest í öðrum sambærilegum samningi hefst þetta ferli að nýju, þ.e. greidd iðgjöld fyrstu árin renna að stórum hluta í kostnað.  Með þeim hætti getur hægst á ávinnslu séreignar vátryggingartaka  og er því ávallt mælt með því að vátryggingartakar kynni sér áhrif uppsagnar. 

Fjármálaeftirlitið vill benda á að ytri aðstæður geta leitt til þess að einstaklingur þurfi að skipta um lífeyrissjóð, til dæmis ef hann skiptir um vinnu með þeim afleiðingum að hann hafi ekki lengur val um að ráðstafa hluta af lágmarksiðgjaldi inn á tilgreinda séreign. Hafi viðkomandi gert lífeyristryggingasramning og notað tilgreinda séreign til að greiða iðgjaldið getur hann verið útsettur fyrir verulegri fjárhagslegri áhættu, sérstaklega á fyrstu árum samningsins. Ástæðan er sú að kostnaður og þóknanir sem teknar eru af þessum vörum eru oft mjög háar í upphafi.  

Vátryggingataki hefur 30 daga frest til þess að segja upp vátryggingunni frá þeim tíma sem honum berst tilkynning um að samningurinn taki gildi, sbr. 4. mgr. 11. gr. laga nr. 30/2004 um vátryggingarsamninga. 

Þannig geta neytendur sagt upp samningnum án afleiðinga sé það gert innan 30 daga frá gildistöku samningsins. 

Seðlabanki Íslands veitir vátryggingafélögum og vátryggingamiðlurum starfsleyfi og hefur eftirlit með því að starfsemi þeirra sé í samræmi við lög og reglur sem gilda um hana. Auk þessara aðila geta vátryggingafélög og vátryggingamiðlarar sem fengið hafa starfsleyfi eða skráningu í öðru ríki á EES-svæðinu veitt þjónustu hér á landi og hefur Seðlabankinn eftirlit með viðskiptaháttum þeirra vegna starfsemi hér á landi. 

Seðlabankinn veitir umsögn áður en fjármála- og efnahagsráðuneytið staðfestir reglur vörsluaðila sem óskar eftir að bjóða samninga um viðbótartryggingavernd og séreignarsparnað, s.s. lífeyristryggingarsamninga, á grundvelli heimildar í lögum um  skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða.  

Seðlabanki Íslands hefur eftirlit með því að vátryggingafélög og vátryggingamiðlarar starfi í samræmi við reglur nr. 353/2022 um eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti, samskipti við viðskiptavini og meðhöndlun kvartana. Seðlabankinn hefur jafnframt eftirlit með varúðarkröfum þeirra aðila sem fengið hafa starfsleyfi hérlendis. 

Seðlabanki Íslands bendir á upplýsingar á vefnum um úrræði neytenda, en hann leiðbeinir neytendum að öðru leyti um úrræði sem þeir hafa til að ná fram rétti sínum. Hér má nálgast verklagsreglur fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands vegna fyrirspurna og ábendinga. 

Seðlabanki Íslands tekur við ábendingum neytenda ef starfshættir vátryggingafélaga  og vátryggingamiðlara eru ekki í samræmi við lög og reglur. Hægt er að senda ábendingu eða fyrirspurn hér. 

Seðlabanki Íslands hefur ekki úrskurðarvald í einstökum ágreiningsmálum eða sker úr um réttindi eða skyldur aðila að einkarétti eða ágreiningi um sönnun málsatvika. Úrskurðarnefnd í vátryggingamálum fjallar um ágreining um bótaskyldu milli neytenda og vátryggingafélaga. Kærunefnd vöru- og þjónustukaupa úrskurðar  í ágreiningsmálum milli neytenda og seljenda, þ.m.t. vátryggingamiðlara.