Fara beint í Meginmál

Seðlabankinn framkvæmir peningastefnuna einkum með því að hafa áhrif á vexti á peningamarkaði, fyrst og fremst í gegnum ákvörðun vaxta í viðskiptum sínum við lánastofnanir, sem síðan hafa áhrif á aðra markaðsvexti. Meginvextir (stundum kallaðir stýrivextir) Seðlabankans eru þeir vextir í þessum viðskiptum við lánastofnanir sem ráða mestu um framvindu skammtímavaxta á markaði og þar með aðhaldsstigi peningastefnunnar. Þessir vextir eru nú vextir á sjö daga bundnum innlánum lánastofnana í Seðlabankanum.

Það getur verið breytilegt frá einum tíma til annars hvaða vextir Seðlabankans hafa mest áhrif á aðra skammtímavexti og teljast þar með meginvextir hans. Fyrir fjármálakreppuna haustið 2008 voru meginvextir bankans vextir á lánum Seðlabankans gegn veði til lánastofnana, þ.e. svokölluð veðlán. Eftir fjármálakreppuna hefur eftirspurn lánastofnana eftir fyrirgreiðslu frá Seðlabankanum hins vegar verið takmörkuð og lánastofnanir lagt þeim mun meira inn á reikninga í bankanum. Því hafa vextir á innlánsformum bankans verið áhrifameiri um vaxtaþróun á peningamarkaði frá árinu 2009.

Hér fyrir neðan eru gögn um vexti Seðlabankans og með því að smella á „Skoða gögn“ má nálgast upplýsingar um fleiri vaxtaraðir.

Vextir miðast við nafnvexti sbr. vaxtatilkynningu 21. maí 2025.

Peningastefnunefnd ákvað að samræma birtingu vaxta þannig að allir vextir verði framvegis birtir sem nafnvextir. Breytingin tók gildi 20. nóvember 2024 og hefur eingöngu áhrif á vexti á viðskiptareikningum í Seðlabankanum.

Yfirlit yfir meginvexti Seðlabanka Íslands
Yfirlit yfir meginvexti Seðlabanka Íslands
Tímabil:Meginvextir
Til og með 7. apríl 2009Vextir á lánum gegn veði

8. apríl 2009 til 29. september 2009

Vextir á viðskiptareikningum

30. september 2009 til 20. maí 2014

Einfalt meðaltal vaxta á viðskiptareikningum og hámarksvaxta á innstæðubréfum með 28 daga binditíma
Frá 21. maí 2014Vextir á 7 daga bundnum innlánum

Vextir á millibankamarkaði með krónur (%)

Vextir á millibankamarkaði með íslenskar krónur. Frá og með 1. júlí 2020 hætti Seðlabankinn skráningu á 9 og 12 mánaða vöxtum á millibankamarkaði með krónur (REIBOR-markaður).

Seðlabankinn hættir skráningu 9 og 12 mánaða REIBOR-vaxta

Seðlabankinn hætti skráningu 9 og 12 mánaða vaxta á millibankamarkaði með krónur (REIBOR) 1. júlí 2020. Frétt þess efnis má sjá hér á  vefsíðu Seðlabanka Íslands.

Upplýsingar um vexti erlendis

Þar sem nokkuð hefur verið um fyrirspurnir til Seðlabanka Íslands um vexti erlendis og þá einkum um LIBOR-vexti, má sjá upplýsingar  á heimasíðu International Exchange Benchmark Administration. Seðlabanki Íslands ber hins vegar enga ábyrgð á upplýsingum sem er að finna á slíkum vefsíðum eða notkun aðila á þeim auk þess sem minnt er á almennan fyrirvara um áreiðanleika upplýsinga á vefnum.
Seðlabanki Íslands birtir mánaðarlega tilkynningu um dráttarvexti og vexti af peningakröfum samkvæmt lögum nr. 38/2001. Að auki birtir Seðlabankinn mánaðarlegt yfirlit yfir helstu vexti eins og þeir voru í lok hvers mánaðar.

Hér að ofan má m.a. finna vexti til viðmiðunar vegna umreiknings á lánum skv. 18. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu með síðari breytingum í lögum nr. 151/2010.

Mánaðarlegar vaxtatilkynningar (tilkynningar um dráttarvexti og vexti af peningakröfum) má finna á síðunni Fréttir og tilkynningar.

Dráttarvextir
Dráttarvextir

Frá 01.12.25

15,00%

Lýsigögn

Lýsigögn fyrir bankavexti, dráttarvexti og almenna vexti af peningakröfum.
Lýsigögn fyrir bankavexti, dráttarvexti og almenna vexti af peningakröfum(196,56 KB)

Umsjón

Vaxtaviðmið í íslenskum krónum (IKON)

Seðlabankinn reiknar út og hefur birt IKON vaxtaviðmið (Icelandic Króna OverNight), sem eru vextir á ótryggðum innlánum hjá upplýsingaskyldum aðilum í viðskiptum í íslenskum krónum til einnar nætur (O/N), daglega frá 1. apríl 2022. Vextirnir eru reiknaðir út frá samningum sem fjármálafyrirtækin gera við viðskiptavini sína þegar tekið er við innstæðum á föstum kjörum í fastar tímalengdir. IKON vextir eru ólíkir REIBOR-vöxtum að því leyti að þeir byggja á raunverulegum viðskiptum en ekki á tilboðum líkt og REIBOR-vextirnir.

Nánari upplýsingar um vextina er að finna á svæði markaðsviðskipta.

IKON vextir
IKON vextir

3.12.2025

6,936%

Leiðrétting

Leiðrétting 17. nóvember 2023
Í nóvember voru birtar leiðréttar upplýsingar um IKON vexti og veltu á 15 dagsetningum frá ársbyrjun 2022. Ástæða leiðréttingarinnar var hugbúnaðavilla sem reiknaði vægi einstakra viðskipta rangt í 15 skipti. Upplýsingar um vextina ásamt veltu hafa verið leiðréttar, en umrædd hugbúnaðarvilla hafði í för með sér að vaxtagildin í umrædd 15 skipti reiknuðust ögn lægri en ella, um 0,002 til 0,037 prósentur. Dagsetningarnar sem um ræðir eru merktar sérstaklega í gögnum.

Umsjón

Markaðsviðskipti| vidskiptabord@sedlabanki.is

Fastir lánstímavextir (FLV)

Fastir lánstímavextir (FLV) eru vextir sem Seðlabanki Íslands reiknar og birtir alla viðskiptadaga fyrir kl. 11:00 með 5 viðskiptadaga seinkun. Þeir sýna reiknaða vexti verðtryggðra og óverðtryggðra ríkisskuldabréfa miðað við fastan lánstíma slíkra bréfa til 3, 5 og 10 ára. Sjá má FLV hér að neðan í Excel skjali:
Fastir lánstímavextir (FLV)(18,17 KB)

Markmið með birtingu þessara vaxta er að sýna á hverjum degi hver fjármögnunarkostnaður ríkissjóðs er til ákveðins lánstíma en hann myndar grunn vaxtamyndunar á fjármálamarkaðnum fyrir almenna lántaka, fyrirtæki, sveitarfélög og banka. Opinber birting þessara vaxta kann m.a. að nýtast aðilum á fjármálamarkaði, greiningaraðilum og ríkissjóði og stuðlar á hlutlausan og staðlaðan hátt að gagnsæi, ásamt betri samanburði og verðlagningu íslenskra fjármálaafurða.

Birtir eru tvenns konar fastir lánstímavextir:

  • Par-vextir sem sýna á hverjum degi hvaða vexti og ávöxtunarkröfu ný vaxtagreiðslubréf ríkissjóðs til 3, 5 og 10 ára myndu bera ef þau væru gefin út þann daginn á pari, þ.e. á verðinu 100. Þessir vextir sýna hvaða fjármögnunarkostnaði ríkissjóður stendur frammi fyrir til valinna lokagjalddaga ríkisskuldabréfa á hverjum degi, og nefnast einnig fastir lánstímavextir ríkisskuldabréfa (FLVR). Á ensku er þetta þekkt sem „constant maturity treasury”, skammstafað CMT.
  • Eingreiðsluvextir sem sýna hver ávöxtunarkrafa nýrra ríkisskuldabréfa með engar vaxtagreiðslur (eingreiðslubréf) væri ef þau væru gefin út þann daginn til fasts lánstíma 3, 5 og 10 ára. Unnt er að nota þessa vexti m.a. til að núvirða framtíðar greiðsluflæði.

Ofangreindir vextir eru ekki vextir eiginlegra útgefinna ríkisskuldabréfa heldur sýna þeir reiknaða vexti vaxtagreiðslubréfa annars vegar og eingreiðslubréfa hins vegar miðað við ákveðinn fastan lánstíma byggða á útgefnum ríkisskuldabréfum sem eru skráð á skipulegum markaði í Kauphöllinni (Nasdaq Iceland).

Spurt og svarað

Ávöxtunarkröfu útgefinna ríkisskuldabréfa má sjá í Kauphöllinni. Fastir lánstímavextir eiga hins vegar við um tilbúin (e. synthetic) ríkisskuldabréf sem gefin væru út hvern viðskiptadag með ákveðinn fastan lokagjalddaga og birtir Seðlabankinn miðað við lokagjalddaga eftir 3, 5 og 10 ár. Þeir sýna vexti og ávöxtunarkröfu á því tilbúna bréfi. Fastir lánstímavextir eru ekki endilega þeir sömu og ávöxtunarkrafa eða vextir einhvers ákveðins skuldabréfs á markaði þar sem ekki eru endilega til skuldabréf á markaði með sama lokagjalddaga. 

Seðlabankinn birtir annars vegar par-vexti og hins vegar eingreiðsluvexti. Par-vextir sýna hvaða vexti og ávöxtunarkröfu nýtt vaxtagreiðslubréf ríkissjóðs til 3, 5 og 10 ára myndi bera ef það væri gefið út í dag, þ.e. á verðinu 100. Eingreiðsluvextir sýna hvaða ávöxtunarkröfu tilbúið ríkisskuldabréf með engar vaxtagreiðslur (eingreiðslubréf) myndi bera til lokagjalddaga. Vextirnir eru reiknaðir og birtir fyrir bæði verðtryggð og óverðtryggð bréf. 

Fastir lánstímavextir byggja á markaðsaðstæðum og kauptilboðum í skuldabréf í Kauphöllinni. Verðlagning á markaði tekur tillit til væntinga markaðsaðila um þróun vaxta í framtíðinni og getur verið sveiflukennd. Ef markaðsaðilar vænta þess að vextir í framtíðinni verði lægri en þeir eru í dag, t.d. vegna væntinga um að stýrivextir lækki, geta vextir til skemmri tíma verið hærri en vextir til lengri tíma þ.e. vaxtarófið er niðurhallandi (e. inverted yield curve). 

Allir fastir lánstímavextir eru reiknaðir samkvæmt raun/raun (e. actual/actual) dagareglu og eru á ársgrundvelli, í samræmi við íslensk ríkisskuldabréf. Þessi dagaregla telur raunverulegan fjölda daga í vaxtatímabilinu og deilir upp í það raunverulegum fjölda daga í árinu. 

Lokagjalddagi skuldabréfs er dagurinn þegar síðasta greiðsla skuldabréfs fer fram og ef það er vaxtagreiðslubréf þá fer síðasta greiðsla vaxta fram á lokagjalddaga ásamt greiðslu höfuðstóls. Líftími og lánstími er samheiti og er iðulega talað um það í árum frá deginum í dag til lokagjalddaga skuldabréfsins. Meðallíftími (e. duration) er síðan annað hugtak og einnig er til breyttur meðallíftími (e. modified duration). Í stuttu máli þá mælir meðallíftími hvað það tekur að meðaltali langan tíma að greiða skuldabréfið til baka og breyttur meðallíftími er iðulega notað til að mæla vaxtanæmni skuldabréfa og því lengri sem breyttur meðallíftími er því meiri næmni þ.e. meiri verðsveiflur. 

FLV er skammstöfun á fastir lánstímavextir sem eru vextir í dag til ákveðið langs lánstíma. Ef þetta er reiknað daglega verður til gagnaruna yfir sögulega þróun vaxta sem hafa fastan lánstíma, sem er ólík gagnarunu yfir sögulega þróun ávöxtunarkröfu skuldabréfa af því að þau hafa fastan lokagjalddaga. Hægt er að reikna út mismunandi tegundir fastra lánstímavaxta og Seðlabankinn birtir bæði par-vexti og eingreiðsluvexti. Fastir lánstímavextir reiknaðir sem par-vextir út frá ríkisskuldabréfum sýna þá vexti sem nýtt ríkisskuldabréf myndi bera til ákveðið langs lánstíma og hér eru þeir vextir nefndir fastir lánstímavextir ríkisskuldabréfa, skammstafað FLVR. 

Notast er við kauptilboð ríkisskuldabréfa til að lágmarka líkur á skekkjum eða misverðlagningu á birtum vöxtum. Síðasta viðskiptaverð gæti í raun endurspeglað kaupverð á einum flokki en söluverð á öðrum sem myndi búa til óþarfa sveiflu á vaxtarófinu. Vissulega sýnir kauptilboð heldur hærri vexti heldur en t.d. sölutilboð en þar sem markmiðið er að sýna fjármögnunarkostnað ríkissjóðs þá þykir réttar að miða við kauptilboð. Hærri vextir vegna þessa ættu að öðru jöfnu þá að birtast í lægra vaxtaálagi útgefanda ef þeir notast við þessa vexti sem grunn.

Fyrir útgefendur eða lántaka eru það par-vextirnir sem skipta máli þ.e. vextirnir sem sýna vaxtakjör ríkissjóðs á nýjum ríkisskuldabréfum væru þau gefin út í dag til 3, 5 eða 10 ára og bæði verðtryggt og óverðtryggt.  Vaxtarófið er ekki flatt þ.e. vextir eru ekki þeir sömu ef gefið er út eða tekið lán til stutts tíma eða langs tíma. Yfirleitt er vaxtarófið upphallandi þ.e. vextir eru lægri til skemmri tíma en lengri þó svo það ekki við einmitt í dag. Í ljósi þess að lántakar hafa mismunandi valkosti í sínum lántökum þá er viðeigandi að sýna hverjir vextir ríkissjóðs eru til nokkurra tímalengda.

Þegar útgefin ríkisskuldabréf eru með fastan lokagjalddaga þ.a. þau eru ekki á gjalddaga eftir nákvæmlega 3, 5 eða 10 ár eins og lán sem verið er að taka í dag. Fastir lánstímavextir sem eru reiknaðir daglega mynda gagnaruna yfir sögulega þróun vaxta sem hafa fastan lánstíma, sem er ólík gagnarunu yfir sögulega þróun ávöxtunarkröfu skuldabréfa af því að þau hafa fastan lokagjalddaga.

Aðferðafræði við að reikna fasta lánstímavexti

Við útreikning á föstum lánstímavöxtum þarf að byggja á brúun milli ávöxtunarkröfu útgefinna skuldabréfa sem eru með óreglulega gjalddaga. Seðlabankinn notast við aðferðarfræði sem gengur út á það að með kauptilboðum í ríkisskuldabréf í Kauphöllinni er byggt upp eingreiðsluvaxtaróf frá grunni samhliða framvirkum vöxtum sem eru brúaðir með einhallandi kúpt aðferðinni (e. monotone convex). Vaxtarófið er svo kvarðað að raunveruleikanum með þrepun (e. bootstrap method), og ítrunaraðferð (e. iteration) punkt fyrir punkt, þar sem hver punktur samsvarar gjalddaga ríkisskuldabréfa. Með þessu verða til sléttir og samfelldir vaxtaferlar án óeðlilegra sveiflna. Par-vextir eru síðan leiddir af eingreiðsluvaxtarófinu en bæði vaxtarófin sýna vexti á hverjum tímapunkti til lokagjalddaga og eru reiknaðir á ársgrunni miðað við raun/raun (e. actual/actual) dagareglu í samræmi við íslensk ríkisskuldabréf.

Hvern viðskiptadag aflar Seðlabankinn upplýsinga um hagstæðustu kauptilboð útgefinna ríkisskuldabréfa sem skráð eru í Kauphöllinni og eru með viðskiptavakt. Upplýsingar eru fengnar úr Kauphöllinni kl. 15:25, þ.e. við lokun markaða. Viðskiptadagur er virkur dagur þegar lánastofnanir og verðbréfamiðstöðvar eru almennt opnar á Íslandi.

Útreikningar á föstum lánstímavöxtum byggja á skráðum íslenskum ríkisskuldabréfum með vaxtagreiðslum í Kauphöllinni og með viðskiptavakt, en þó með neðangreindum undantekningum:

  1. Skuldabréf með lokagjalddaga innan við 2 ár eru undanskilin frá útreikningum á verðtryggða rófinu. Ástæðan er sú að verð stuttra verðtryggðra skuldabréfa er oft sveiflukennt, m.a. vegna árstíðasveiflna í verðbólgu, auk þess sem verðmyndun þeirra getur verið óskilvirk.
  2. Skuldabréf með lokagjalddaga innan við 4 mánuði eru undanskilin frá útreikningum á óverðtryggða rófinu. Ástæðan er sú að munur kaup- og sölukröfu fer vaxandi eftir því sem lánstíminn styttist sem býr til meiri sveiflur og minnkar seljanleika.
  3. Á bæði óverðtryggða og verðtryggða rófinu þar sem innan við ár er á milli lokagjalddaga skuldabréfa, er valið það bréf sem talið er vera með virkari verðmyndun en hitt undanskilið úr útreikningunum. Ástæðan er sú að slík bréf mæla u.þ.b. sama hluta vaxtarófsins en litlar innbyrðis hreyfingar, sem teljast e.t.v. óverulegar út frá verði, geta haft töluverð áhrif á lögun rófsins í námunda við þessa tvo punkta, þ.e. áhrif sem teljast fremur aðferðafræðileg eða tæknileg.
  4. Stysti endi verðtryggða vaxtarófsins er ekki vel skilgreindur út frá markaðsgögnum, sbr. lið 1 að ofan. Aðferðafræðin sem notast er við ákvarðar stutta endann út frá tveimur stystu verðtryggðu ríkisskuldabréfunum.
  5. Stysti endi óverðtryggða rófsins er ákvarðaður út frá vöxtum á 7 daga bundnum innlánum Seðlabanka Íslands.

Eingöngu er miðað við raunveruleg kauptilboð með ríkisskuldabréf skráð á Kauphöllinni á viðmiðunardegi og á viðmiðunartíma kl. 15:25. Ef kauptilboð sem lagt er fram fyrir þann tíma dettur út, eru notuð síðustu kauptilboð fyrir kl. 15:25. Sé ekkert kauptilboð til fyrir þann dag, fellur viðkomandi bréf út úr útreikningi þann dag. Lágmarksstærð kauptilboðs í þessu sambandi miðast við lágmarkstilboð að nafnvirði, vegna hvers flokks ríkisskuldabréfa í samræmi við skuldbindingar í aðalmiðlarasamningum í tengslum við útgáfu ríkisverðbréfa og viðskiptavakt á eftirmarkaði, sem finna má á heimasíðu Lánamála ríkisins.

Einungis eru felld niður inntaksgögn sem teljast augljósar villur (e. manifest errors). Kauptilboð eru útilokuð ef (i) lykilreiti vantar eða eru ótækir, (ii) viðskiptamerki/tegund gefur til kynna ógildingu eða leiðréttingu Kauphöllinni, (iii) tímastimpill er utan viðmiðunartíma eða utan viðskiptadags, eða (iv) bréf er utan hæfs lista eða hefur ekki rétta grunneiginleika á viðmiðunardegi (t.d. gjalddaga, dagareglu eða upplýsingar um verðtryggingu).

Ekki er beitt tölfræðilegri útlagasíu (e. outlier) né er útlagagildi skipt út fyrir mörk (þak/gólf). Kauptilboð er aðeins útilokað þegar framangreind skilyrði að ofan eiga ótvírætt við. Allar útilokanir eru merktar í atvikaskrá með ástæðu, sönnun og áhrifamati.  Ef áhrif á birta vexti eru sýnileg er sett stutt athugasemd í daglega tækninótu. Ef útilokanir leiða til þess að engin hæf kauptilboð liggja til grundvallar er beitt ferli um frestun/bráðabirgðagildi.

Seðlabankinn endurskoðar aðferðafræði á útreikningi á föstum lánstímavöxtum reglulega og áskilur sér rétt til þess að aðlaga, breyta og/eða bæta hana ef þörf þykir og í samræmi við birta aðferðafræði.

Allar nánari upplýsingar um frestun á birtingu fastra lánstímavaxta, bráðabirgðaferli vegna gagnaskorts og leiðréttingar, atvikaskráningu, tilkynningar, úttektir og varðveislu gagna, ásamt ferli við breytingar á aðferðafræði við föstum lánstímavöxtum, yfirsýn og meðferð kvartana; má finna hér: Nánari upplýsingar um umgjörð FLV

Fyrirspurnir og ábendingar vegna birtingar á föstum lánstímavöxtum (FLV) má senda á netfangið sedlabanki@sedlabanki.is.

Tæknilegt fylgiskjal: Monotone Convex brúunaraðferðin(195,4 KB)

Fyrirvari við birtingu á föstum lánstímavöxtum (FLV)

Birting á föstum lánstímavöxtum (FLV), ásamt öðrum gögnum og upplýsingum á þessu vefsvæði, er eingöngu framkvæmd í upplýsingaskyni. Seðlabankinn tekur ekki ábyrgð á notkun efnisins í öðrum tilgangi, þar með talið, og án takmörkunar, til útreiknings á fjármálagerningum, vera grundvöllur viðskiptatækifæra eða til annarrar ráðgjafar um verðlagningu fjármálagerninga eða ákvörðunar um fjárfestingar.

Seðlabankinn leitast við að halda öllu efni um FLV réttu og í samræmi við nýjustu upplýsingar, og beitir viðeigandi ráðstöfunum til að uppfæra þetta vefsvæði að jafnaði á hverjum viðskiptadegi fyrir kl. 11:00 að staðartíma á Íslandi. Uppfærsla á föstum lánstímavöxtum kann að tefjast innan birtingardags eða færast til næsta viðskiptadags, s.s. vegna tæknilegra ástæðna.

Seðlabanki Íslands ber enga ábyrgð á villum eða ónákvæmni í efni þessa vefsvæðis, né heldur á töfum við uppfærslur. Seðlabankinn ber jafnframt ekki ábyrgð á aðgerðum eða ákvörðunum sem teknar eru í trausti til framangreindra upplýsinga, þar á meðal, en án takmörkunar, tilvísunum í ákvæðum skilmála eða samninga eða fjárfestingarákvörðunum notenda þessa vefsvæðis. Seðlabankinn hafnar sérstaklega allri ábyrgð, beinni og óbeinni, um nákvæmni efnisins eða hæfi þess til notkunar í tilteknum tilgangi.

Þá tekur Seðlabanki Íslands hvorki ábyrgð á, né staðfestir, efni frá öðrum aðilum, sem ýmist er tengt við efni á vefsvæði þessu eða sem liggur því til grundvallar, hvorki varðandi réttleika eða nákvæmni; né ber Seðlabankinn ábyrgð á endurbirtingu eða annarri dreifingu á efninu á öðrum vefsvæðum eða með öðrum miðlum.