Yfirlýsing fjármálastöðugleikanefndar Seðlabanka Íslands 7. júní 2023
.jpg?proc=NewsImageNEWProc "Fjármálastöðugleikanefnd ásamt ritara á fundi 6. júní 2023. Í neðri röð eru talin frá vinstri: Rannveig Sigurðardóttir, varaseðlabankastjóri peningastefnu, Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri, formaður, Gunnar Jakobsson, varaseðlabankastjóri fjármálastöðugleika og Björk Sigurgísladóttir, varaseðlabankastjóri fjármálaeftirlits. Í efri röð eru talin frá vinstri: Rósa Björk Sveinsdóttir, ritari nefndarinnar, Axel Hall, lektor í Háskólanum í Reykjavík, Bryndís Ásbjarnardóttir, forstöðumaður BSc-náms við Háskólann í Reykjavík og Guðrún Þorleifsdóttir, skrifstofustjóri í fjármála- og efnahagsráðuneytinu (með málfrelsi og tillögurétt í nefndinni en án atkvæðisréttar). Á myndina vantar Guðmund Kr. Tómasson.")
Fjármálakerfið hér á landi stendur traustum fótum á sama tíma og peningalegt aðhald hefur aukist. Eiginfjár- og lausafjárstaða kerfislega mikilvægra banka er sterk. Vanskil útlána eru enn lítil og rekstrarafkoma bankanna góð. Þá hafa nýlegar útgáfur á erlendum skuldabréfamörkuðum dregið úr endurfjármögnunaráhættu þótt vaxtakjörin hafi versnað. Nefndin telur viðnámsþrótt kerfisins vera góðan og hefur því ákveðið að halda gildi sveiflujöfnunaraukans óbreyttu í 2,5%.
Hagvöxtur hér á landi er mikill og atvinnuleysi lítið. Mikil hækkun nafnlauna hefur leitt til þess að kaupmáttur hefur haldist tiltölulega mikill undanfarin misseri þrátt fyrir mikla verðbólgu. Heimili og fyrirtæki standa aftur á móti frammi fyrir versnandi fjármálaskilyrðum.
Skörp hækkun fasteignaverðs og neikvæðir raunvextir hafa skilað hraðri eiginfjármyndun, sérstaklega hjá þeim sem hafa fjármagnað fasteignakaup með nafnvaxtalánum. Setning lánþegaskilyrða, bæði hámark veðsetningar- og greiðslubyrðarhlutfalls, dró úr hættunni á því að hröð eiginfjármyndun skapaði forsendur fyrir óhóflega skuldsetningu. Það sést m.a. af því að skuldahlutfall heimila hefur verið stöðugt í 150% af ráðstöfunartekjum þeirra. Sterk eiginfjárstaða heimila skapar viðnámsþrótt til að mæta versnandi fjármálaskilyrðum.
Verðbólga og skörp hækkun vaxta leiðir þó til þyngri greiðslubyrði þeirra sem hafa tekið lán með breytilegum nafnvöxtum. Þá mun vaxtafesta margra lántaka brátt renna sitt skeið og hækkandi raunvextir þyngja greiðslubyrði.
Fjármálastöðugleikanefnd brýnir fyrir lánveitendum að huga tímanlega að þyngri greiðslubyrði lántakenda til þess að fyrirbyggja greiðsluerfiðleika. Þar sem þörf krefur ber að skoða að lengja lánstíma, taka upp jafngreiðsluskilmála, setja þak á greidda nafnvexti og líta til ólíkra lánaforma sem bjóða upp á mismunandi greiðslubyrði. Rúm eiginfjárstaða margra lántaka ætti að gefa töluvert svigrúm til að tryggja að greiðslubyrði haldist í takti við viðmið lánþegaskilyrða sem nefndin hefur sett.
Nauðsynlegt er að halda áfram að styrkja net- og rekstraröryggi fjármálafyrirtækja og að auka viðnámsþrótt greiðslumiðlunar hér á landi. Telur nefndin að þau skref sem hafa verið stigin í átt að innlendri, óháðri smágreiðslumiðlun séu jákvæð í því samhengi.
Fjármálastöðugleikanefnd mun áfram beita þeim stýritækjum sem hún hefur yfir að ráða til að varðveita fjármálastöðugleika hér á landi svo að fjármálakerfið geti staðist áföll, miðlað lánsfé og greiðslum og dreift áhættu með viðhlítandi hætti.
Frétt nr. 12/2023
7. júní 2023
Minnisblað: Bakgrunnur ákvörðunar um sveiflujöfnunarauka. 2. júní 2023
Glærur af kynningarfundi: Kynningarfundur vegna yfirlýsingar fjármálastöðugleikanefndar 7. júní 2023