Gjaldeyrisforði

Gull
Í eigu eða vörslu peningayfirvalda sem er hluti af gjaldeyrisforða. Til að geta talist til gjaldeyrisforða verður gullið að vera tiltækt án tafa og kvaða.

Sérstök dráttarréttindi
Réttindi sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn úthlutar til að styrkja gjaldeyrisforða aðildarlanda hans. Sérstökum dráttarréttindum er úthlutað í hlutfalli við kvóta viðkomandi lands hjá sjóðnum. Kvóti hvers lands er ákveðinn út frá hlutdeild landsins í heimsviðskiptum. Dráttarréttindin tákna að eigandi þeirra á fullan og óskilyrtan rétt á gjaldeyrisláni eða öðrum gjaldeyriseignum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Aðildarríki geta selt hvort öðru kvótann sinn. Á móti eignfærðum kvóta bókast skuld sem kallast mótvirði við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.

Seðlar og innstæður samanstanda af seðlum og mynt í umferð ásamt innstæðum. Innstæður eru staðlaðir, óframseljanlegir samningar sem innlánsstofnanir bjóða. Binditími innstæðna getur verið mismunandi eftir samningum. Innstæður fela jafnan í sér ábyrgð skuldara á að skila höfuðstólnum aftur til fjárfestis. Innstæður geta verið í seðlabönkum eða innlánsstofnunum.

Gjaldeyrisforði eru þær erlendu eignir sem eru ætíð aðgengilegar yfirvaldi á sviði peningamála og undir stjórn þeirra. Gjaldeyrisforði verður að vera eign í erlendum gjaldmiðli, kröfur gagnvart erlendum aðilum og eignir sem eru raunverulega til. Hugsanlegar eignir eru undanskildar.

Innlendur aðili merkir sérhvern einstakling sem hefur lögheimili á Íslandi og lögaðila sem skráður er til heimilis á Íslandi, án tillits til ríkisfangs. Undanþegnir búsetuskilyrðum eru námsmenn og starfsmenn sendiráða. Þannig teljast íslenskir námsmenn og skyldulið þeirra sem búa erlendis vera innlendir aðilar og erlendir sendiráðsstarfsmenn teljast til erlendra aðila. Erlendur aðili merkir alla aðra aðila en innlenda.

Fastar inn- og útgreiðslur erlends gjaldeyris næstu 12 mánuði frá viðmiðunardegi. Greiðslur erlendra skammtímaskulda og -krafna eru sundurliðaðar eftir því hve langur tími er í greiðslu (lokagreiðslu ef það á við). Hér undir falla skuldir/kröfur Seðlabankans og ríkisvalds (án almannatrygginga) í erlendri mynt við innlenda eða erlenda aðila. Bæði er átt við skammtímaskuldir og -kröfur þar sem upphaflegur lánstími var eitt ár eða minna og langtímaskuldir og -kröfur þar sem eftirstöðvar eru greiddar upp innan eins árs. Af langtímaskuldum og -kröfum með eftirstöðvar til lengri tíma en eins árs eru tilgreindar afborganir og vextir næstu 12 mánuði.

Mögulegar greiðslur vegna samningsbundinna skuldbindinga sem geta haft áhrif á gjaldeyriseignir. Þetta eru skuldbindingar peningamálayfirvalda og ríkisvalds (án almannatrygginga) í erlendri mynt við innlenda eða erlenda aðila sem eru háðar ytri aðstæðum og eru eðli málsins samkvæmt utan efnahagsreiknings. Greiðslur sem hér um ræðir eru tvenns konar. Annars vegar mögulegar gjaldeyrisgreiðslur vegna eigna og skulda s.s. ónýttar, óskilyrtar dráttarheimildir og ábyrgðir vegna skulda, eigna og gjaldmiðla. Hins vegar eru mögulegar greiðslur vegna valréttarsamninga opinberra aðila þegar og ef þeir verða nýttir.

Lánalínur sem samið er um við erlenda banka en ekki hafa verið nýttar. Ef nýta þarf dráttarheimildirnar þarf lítinn eða engan fyrirvara á lántökunni. Annars vegar er um að ræða dráttarheimildir sem fengnar eru hjá öðrum bönkum og hins vegar dráttarheimildir sem aðrir bankar hafa fengið hjá Seðlabanka.

SDR er gjaldmiðlakarfa ákvörðuð af Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Í dag samanstendur karfan af fimm gjaldmiðlum, bandaríkjadal (USD), bresku pundi (GBP), evru (EUR), kínversku júan (Yuan) og japönsku yeni (JPY). Gjaldmiðlasamsetning körfunnar er ákvörðuð á fimm ára fresti af Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn reiknar daglega gengi SDR í bandarískum dollurum út frá verði myntanna í körfunni á hádegi á gjaldeyrismarkaðnum í London. Markaðsviðskipti Seðlabanka Íslands ákvarðar daglegt gengi SDR gagnvart íslenskri krónu.